Астрономический журнал, 2023, T. 100, № 5, стр. 414-426

Регулярные цепочки областей звездообразования в спиральных рукавах и кольцах дисковых галактик

А. С. Гусев 1*

1 Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова, Государственный астрономический институт им. П.К. Штернберга
Москва, Россия

* E-mail: gusev@sai.msu.ru

Поступила в редакцию 30.12.2022
После доработки 27.03.2023
Принята к публикации 27.03.2023

Аннотация

Регулярность в распределении молодых звездных группировок вдоль спиральных рукавов галактик, впервые открытая в 1983 г. Брюсом и Деброй Элмегринами, считалась достаточно редким явлением. Исследования последних лет пространственной закономерности в распределении молодого звездного населения вдоль рукавов спиральных галактик NGC 628, NGC 895, NGC 4321, NGC 5474, NGC 6946, и вдоль колец спиральной галактики NGC 6217 и линзовидной галактики NGC 4324 показали, что пространственная (квази)регулярность в распределении молодого звездного населения и/или наличие регулярных цепочек областей звездообразования является достаточно распространенным явлением. Характерная шкала регулярности во всех галактиках равна 350–500 пк или кратна ей. Отметим, что теоретические модели предсказывают шкалу неустойчивости звездно-газового диска порядка нескольких кпк, что в несколько раз больше наблюдаемого. Статья частично основана на докладе, представленном на конференции “Современная звездная астрономия-2022”, прошедшей в Кавказской горной обсерватории ГАИШ МГУ им. М.В. Ломоносова 8–10 ноября 2022 г.

Ключевые слова: спиральные галактики, звездообразование, межзвездная среда

Список литературы

  1. B. G. Elmegreen and D. M. Elmegreen, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 203, 31 (1983).

  2. Ю. Н. Ефремов, Письма в Астрон. журн. 35(8), 563 (2009).

  3. Yu. N. Efremov, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 405, 1531 (2010), arXiv:1002.4555 [astro-ph.CO].

  4. V. S. Safronov, Ann. Astrophys. 23, 979 (1960).

  5. D. Lynden-Bell, Observatory 86, 57 (1966).

  6. C. J. Jog and P. M. Solomon, Astrophys. J. 276, 114 (1984).

  7. C. J. Jog and P. M. Solomon, Astrophys. J. 276, 127 (1984).

  8. A. B. Romeo and N. Falstad, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 433, 1389 (2013), arXiv:1302.4291 [astro-ph.CO].

  9. R. R. Rafikov, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 323, 445 (2001), arXiv:astro-ph/0007058.

  10. A. K. Leroy, F. Walter, E. Brinks, F. Bigiel, W. J. G. de Blok, B. Madore, and M. D. Thornley, Astron. J. 136, 2782 (2008), arXiv:0810.2541 [astro-ph].

  11. A. A. Marchuk, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 476, 3591 (2018), arXiv:1804.07964 [astro-ph.GA].

  12. S. Inutsuka and S. M. Miyama, Astrophys. J. 480, 681 (1997).

  13. M. Mattern, J. Kainulainen, M. Zhang, and H. Beuther, Astron. and Astrophys. 616, id. A78 (2018), ar-Xiv:1804.02256 [astro-ph.GA].

  14. B. G. Elmegreen, Astrophys. J. 433, 39 (1994).

  15. S. Inoue and N. Yoshida, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 474, 3466 (2018), arXiv:1706.01895 [astro-ph.GA].

  16. B. G. Elmegreen, Astrophys. J. 425, L73 (1994).

  17. S. Inoue, N. Takagi, A. Miyazaki, E. M. Cooper, F. Egusa, and H. Yajima, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 506, 84 (2021), arXiv:2103.12130 [astro-ph.GA].

  18. T. T. Helfer, M. D. Thornley, M. W. Regan, T. Wong, K. Sheth, S. N. Vogel, L. Blitz, and D. C.-J. Bock, Astrophys. J. Suppl. 145, 259 (2003), arXiv:astro-ph/0304294.

  19. F. Walter, E. Brinks, W. J. G. de Blok, F. Bigiel, R. C., Jr Ken-nicutt, M. D. Thornley, and A. Leroy, Astron. J. 136, 2563 (2008), arXiv:0810.2125 [astro-ph].

  20. A. K. Leroy, F. Walter, F. Bigiel, A. Usero, et al., Astron. J. 137, 4670 (2009), arXiv:0905.4742 [astro-ph.CO].

  21. N. Rahman, A. D. Bolatto, R. Xue, T. Wong, et al., Astrophys. J. 745, id. A183 (2012), arXiv:1110.1630 [astro-ph.CO].

  22. R. C. Kennicutt, Jr., L. Armus, G. Bendo, D. Calzetti, et al., Publ. Astron. Soc. Pacific 115, 928 (2003), ar-Xiv:astro-ph/0305437.

  23. A. S. Gusev and Yu. N. Efremov, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 434, 313 (2013), arXiv:1306.1731 [astro-ph.CO].

  24. M. E. Sharina, I. D. Karachentsev, and N. A. Tikhonov, Astron. and Astrophys. Suppl. Ser. 119, 499 (1996).

  25. Ф. Х. Сахибов и М. А. Смирнов, Астрон. журн. 81(12), 1093 (2004).

  26. P. M. Marcum, R. W. O’Connell, M. N. Fanelli, R. H. Cor-nett, et al., Astrophys. J. Suppl. 132, 129 (2001).

  27. F. D. Albareti, C. Allende Prieto, A. Almeida, F. Anders, et al., Astrophys. J. Suppl. 233, id. A25 (2017), ar-Xiv:1608.02013 [astro-ph.GA].

  28. J. D. Scargle, Astrophys. J. 263, 835 (1982).

  29. J. H. Horne and S. L. Baliunas, Astrophys. J. 302, 757 (1986).

  30. W. H. Press and G. B. Rybicki, Astrophys. J. 338, 277 (1989).

  31. J. T. VanderPlas, Astrophys. J. Suppl. 236, id. A16 (2018), arXiv:1703.09824 [astro-ph.IM].

  32. B. G. Elmegreen, D. M. Elmegreen, and Y. N. Efremov, Astrophys. J. 863, id. A59 (2018), arXiv:1806.08957 [astro-ph.GA].

  33. A. S. Gusev and E. V. Shimanovskaya, Astron. and Astrophys. 640, id. L7 (2020), arXiv:2007.08333 [astro-ph.GA].

  34. Б. П. Артамонов, Ю. Ю. Бадан, В. В. Бруевич, А. С. Гу-сев, Астрон. журн. 76, 438 (1999).

  35. A. S. Gusev, E. V. Shimanovskaya, and N. A. Zaitseva, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 514, 3953 (2022), ar-Xiv:2206.03427 [astro-ph.GA].

  36. S. Kendall, R. C. Kennicutt, and C. Clarke, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 414, 538 (2011), arXiv:1101.5764 [astro-ph.GA].

  37. S. Ghosh and C. J. Jog, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 459, 4057 (2016), arXiv:1604.05401 [astro-ph.GA].

  38. И. С. Прошина, А. В. Моисеев, О. К. Сильченко, Письма в Астрон. журн. 48(3), 153 (2022), ar-Xiv:2210.07786 [astro-ph.GA].

  39. R. B. Tully, H. M. Courtois, A. E. Dolphin, J. R. Fisher, et al., Astron. J. 146, id. A86 (2013), arXiv:1307.7213 [astro-ph.CO].

  40. A. S. Gusev, F. Sakhibov, and Yu. N. Efremov, Astron. Nachricht. 336, 401 (2015), arXiv:1504.04743 [astro-ph.GA].

  41. K. M. Mogotsi, W. J. G. de Blok, A. Caldú-Primo, F. Walter, R. Ianjamasimanana, and A. K. Leroy, Astron. J. 151, id. A15 (2016), arXiv:1511.06006 [astro-ph.GA].

  42. G. A. Blanc, T. Weinzirl, M. Song, A. Heiderman, et al., Astron. J. 145, id. 138 (2013), arXiv:1303.1552 [astro-ph.CO].

  43. G. A. Blanc, A. Schruba, N. J. Evans II, S. Jogee, et al., Astrophys. J. 764, id. 117 (2013), arXiv:1212.4152 [astro-ph.GA].

  44. B. C. Whitmore, R. Chandar, H. Kim, C. Kaleida, et al., Astrophys. J. 729, id. A78 (2011), arXiv:1103.4026 [astro-ph.GA].

  45. A. S. Gusev and A. V. Dodin, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 505, 2009 (2021), arXiv:2105.06203 [astro-ph.GA].

  46. R. Beck, N. Loiseau, E. Hummel, E. M. Berkhuijsen, R. Grave, and R. Wielebinski, Astron. and Astrophys. 222, 58 (1989).

  47. G. Heald, R. Braun, and R. Edmonds, Astron. and Astrophys. 503, 409 (2009), arXiv:0905.3995 [astro-ph.GA].

  48. P. Frick, R. Beck, A. Shukurov, D. Sokoloff, M. Ehle, and J. Kamphuis, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 318, 925 (2000).

  49. B. G. Elmegreen, D. M. Elmegreen, R. Chandar, B. Whitmore, and M. Regan, Astrophys. J. 644, 879 (2006), arXiv:astro-ph/0605523.

  50. A. S. Gusev, Monthly Not. Roy. Astron. Soc. 442, 3711 (2014), arXiv:1406.0661 [astro-ph.GA].

  51. Yu. N. Efremov, G. R. Ivanov, and N. S. Nikolov, Astrophys. Space Sci. 135, 119 (1987).

Дополнительные материалы отсутствуют.