Биоорганическая химия, 2023, T. 49, № 6, стр. 657-664
Синтез и оценка противовирусной активности 5-галоген-2'-азидопроизводных цитидина и N-гидроксицитидина на панели РНК-вирусов, включая SARS-CoV-2
П. Н. Камзеева 1, Е. С. Колпакова 2, Е. В. Карпова 2, М. О. Бородулина 2, 3, Е. В. Яковчук 2, 3, В. А. Алферова 1, А. А. Чистов 1, Е. С. Беляев 4, Л. И. Козловская 2, 3, А. В. Аралов 1, *
1 Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН
117997 Москва, ул. Миклухо-Маклая, 16/10, Россия
2 Федеральный научный центр исследований и разработки иммунобиологических препаратов им. М.П. Чумакова РАН (Институт полиомиелита)
108819 Москва, поселение Московский, поселок Института полиомиелита, домовл. 8, корп. 1, Россия
3 Первый Московский государственный медицинский университет им. И.М. Сеченова Минздрава России (Сеченовский университет)
119991 Москва, ул. Большая Пироговская, 2/4, Россия
4 Институт физической химии и электрохимии им. А.Н. Фрумкина РАН
119071 Москва, ул. Ленинский просп., 31/4, Россия
* E-mail: Baruh238@mail.ru
Поступила в редакцию 20.02.2023
После доработки 27.02.2023
Принята к публикации 28.02.2023
- EDN: PMYJGZ
- DOI: 10.31857/S0132342323060064
Полные тексты статей выпуска доступны в ознакомительном режиме только авторизованным пользователям.
Аннотация
Коронавирусная инфекция 2019 г. (COVID-19) – новая глобальная пандемия с высокими заболеваемостью и смертностью, вызванная распространением коронавируса тяжелого острого респираторного синдрома 2 (SARS-CoV-2). Производные N-гидроксицитидина выглядят перспективными для борьбы с COVID-19 и другими вирусными заболеваниями, в частности молнупиравир недавно был одобрен для экстренной профилактики на ранних стадиях после инфицирования SARS-CoV-2. В работе предложена схема синтеза 5-галоген-2'-азидозамещенных производных цитидина и N-гидроксицитидина. Синтезированные соединения протестированы на панели из шести РНК-содержащих вирусов, включая SARS-CoV-2, энтеровирусы, CHIKV и ВИЧ-1. Ряд соединений способен ингибировать размножение вирусов SARS-CoV-2 и CHIKV в микромолярном диапазоне без заметной цитотоксичности для клеток. Структуры лидерных соединений могут быть использованы в качестве отправной точки для дальнейшего дизайна противовирусных агентов.
Полные тексты статей выпуска доступны в ознакомительном режиме только авторизованным пользователям.
Список литературы
Holmes E.C., Goldstein S.A., Rasmussen A.L., Robertson D.L., Crits-Christoph A., Wertheim J.O., Anthony S.J., Barclay W.S., Boni M.F., Doherty P.C., Farrar J., Geoghegan J.L., Jiang X., Leibowitz J.L., Neil S.J.D., Skern T., Weiss S.R., Worobey M., Andersen K.G., Garry R.F., Rambaut A. // Cell. 2021. V. 184. P. 4848–4856. https://doi.org/10.1016/j.cell.2021.08.017
Triggle C.R., Bansal D., Ding H., Islam M.M., Farag E.A.B.A., Hadi H.A., Sultan A.A. // Front. Immunol. 2021. V. 12. P. 631139. https://doi.org/10.3389/fimmu.2021.631139
van de Leemput J., Han Z. // Mol. Cell. Biol. 2021. V. 41. P. 1–16. https://doi.org/10.1128/MCB.00185-21
Khudhair Z.T., Shihab M.S., Hamah-Ameen B. // Russ. J. Bioorg. Chem. 2021. V. 47. P. 789–804. https://doi.org/10.1134/S1068162021040130
Beigel J.H., Tomashek K.M., Dodd L.E., Mehta A.K., Zingman B.S., Kalil A.C., Hohmann E., Chu H.Y., Luetkemeyer A., Kline S., de Castilla D.L., Finberg R.W., Dierberg K., Tapson V., Hsieh L., Patterson T.F., Paredes R., Sweeney D.A., Short W.R., Touloumi G., Lye D.C., Ohmagari N., Oh M.-D., Ruiz-Palacios G.M., Benfield T., Fätkenheuer G., Kortepeter M.G., Atmar R.L., Creech C.B., Lundgren J., Babiker A.G., Pett S., Neaton J.D., Burgess T.H., Bonnett T., Green M., Makowski M., Osinusi A., Nayak S., Lane H.C. // N. Engl. J. Med. 2020. V. 383. P. 1813–1826. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2007764
Zhou S., Hill C.S., Sarkar S., Tse L.V., Woodburn B.M.D., Schinazi R.F., Sheahan T.P., Baric R.S., Heise M.T., Swanstrom R. // J. Infect. Dis. 2021. V. 224. P. 415–419. https://doi.org/10.1093/infdis/jiab247
Amblard F., LeCher J.C., De R., Goh S.L., Li C., Kasthuri M., Biteau N., Zhou L., Tber Z., Downs-Bowen J., Zandi K., Schinazi R.F. // Pharmaceuticals 2022. V. 15. P. 1144. https://doi.org/10.3390/ph15091144
Urakova N., Kuznetsova V., Crossman D.K., Sokratian A., Guthrie D.B., Kolykhalov A.A., Lockwood M.A., Natchus M.G., Crowley M.R., Painter G.R., Frolova E.I., Frolov I. // J. Virol. 2018. V. 92. P. e01965-17. https://doi.org/10.1128/JVI.01965-17
Agostini M.L., Pruijssers A.J., Chappell J.D., Gribble J., Lu X., Andres E.L., Bluemling G.R., Lockwood M.A., Sheahan T.P., Sims A.C., Natchus M.G., Saindane M., Kolykhalov A.A., Painter G.R., Baric R.S., Denison M.R. // J. Virol. 2019. V. 93. P. e01348-19. https://doi.org/10.1128/JVI.01348-19
Kabinger F., Stiller C., Schmitzová J., Dienemann C., Kokic G., Hillen H.S., Höbartner C., Cramer P. // Nat. Struct. Mol. Biol. 2021. V. 28. P. 740–746. https://doi.org/10.1038/s41594-021-00651-0
Liu F., Chen H.-M., Armstrong Z., Withers S.G. // ACS Cent. Sci. 2022. V. 8. P. 656–662. https://doi.org/10.1021/acscentsci.1c01172
Chen F.-F., Wang F. // Molecules 2009. V. 14. P. 2656–2668. https://doi.org/10.3390/molecules14072656
Wnuk S.F., Chowdhury S.M., Garcia P.I., Robins M.J. // J. Org. Chem. 2002. V. 67. P. 1816–1819. https://doi.org/10.1021/jo010899i
Fedeles B.I., Freudenthal B.D., Yau E., Singh V., Chang S., Li D., Delaney J.C., Wilson S.H., Essigmann J.M. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2015. V. 112. P. 4571–4580. https://doi.org/10.1073/pnas.1507709112
Moffatt J.G., Verheyden J.P.H., Wagner D. // J. Org. Chem. 1971. V. 36. P. 250–254. https://doi.org/10.1021/jo00801a002
Asakura J., Robins M.J. // J. Org. Chem. 1990. V. 55. P. 4928–4933. https://doi.org/10.1021/jo00303a033
McGee D.P.C., Vargeese C., Zhai Y.S., Kirschenheuter G.P., Settle A., Siedem C.R., Pieken W.A. // Nucleosides and Nucleotides. 1995. V. 14. P. 1329–1339. https://doi.org/10.1080/15257779508010694
Mieczkowski A., Wińska P., Kaczmarek M., Mroczkowska M., Garbicz D., Pilżys T., Marcinkowski M., Piwowarski J., Grzesiuk E. // Chem. Pap. 2018. V. 72. P. 981–990. https://doi.org/10.1007/s11696-017-0339-9
Paymode D.J., Vasudevan N., Ahmad S., Kadam A.L., Cardoso F.S.P., Burns J.M., Cook D.W., Stringham R.W., Snead D.R. // Org. Process Res. Dev. 2021. V. 25. P. 1822–1830. https://doi.org/10.1021/acs.oprd.1c00219
Sheahan T.P., Sims A.C., Zhou S., Graham R.L., Pruijssers A.J., Agostini M.L., Leist S.R., Schäfer A., Dinnon K.H., Stevens L.J., Chappell J.D., Lu X., Hughes T.M., George A.S., Hill C.S., Montgomery S.A., Brown A.J., Bluemling G.R., Natchus M.G., Saindane M., Kolykhalov A.A., Painter G., Harcourt J., Tamin A., Thornburg N.J., Swanstrom R., Denison M.R., Baric R.S. // Sci. Transl. Med. 2020. V. 12. P. eabb5883. https://doi.org/10.1126/scitranslmed.abb5883
Mitsuya H., Weinhold K.J., Furman P.A., St Clair M.H., Lehrman S.N., Gallo R.C., Bolognesi D., Barry D.W., Broder S. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 1985. V. 82. P. 7096–7100. https://doi.org/10.1073/pnas.82.20.7096
Fischl M.A., Richman D.D., Grieco M.H., Gottlieb M.S., Volberding P.A., Laskin O.L., Leedom J.M., Groopman J.E., Mildvan D., Schooley R.T., Jackson G.G., Durack D.T., King D. // N. Engl. J. Med. 1987. V. 317 P. 185–191. https://doi.org/10.1056/NEJM198707233170401
Kozlovskaya L.I., Volok V.P., Shtro A.A., Nikolaeva Y.V., Chistov A.A., Matyugina E.S., Belyaev E.S., Jegorov A.V., Snoeck R., Korshun V.A., Andrei G., Osolodkin D.I., Ishmukhametov A.A., Aralov A.V. // Eur. J. Med. Chem. 2021. V. 220. P. 113467. https://doi.org/10.1016/j.ejmech.2021.113467
Kärber G. // Arch. Exp. Pathol. Pharmakol. 1931. V. 162. P. 480–483.
Ryazantsev D.Y., Myshkin M.Yu., Alferova V.A., Tsvetkov V.B., Shustova E.Y., Kamzeeva P.N., Kovalets P.V., Zaitseva E.R., Baleeva N.S., Zatsepin T.S., Baleeva N.S., Zatsepin T.S., Shenkarev Z.O., Baranov M.S., Kozlovskaya L.I., Aralov A.V. // Biomolecules 2021. V. 11. P. 1409. https://doi.org/10.3390/biom11101409
Zenchenko A.A., Oslovsky V.E., Varizhuk I.V., Karpova E.V., Osolodkin D.I., Kozlovskaya L.I., Ishmukhametov A.A., Drenichev M.S. // Toxicol. In Vitro. 2022. V. 82. P. 105 355. https://doi.org/10.1016/j.tiv.2022.105355
Дополнительные материалы
- скачать ESM.zip
- Приложение 1. ЯМР-спектры
Инструменты
Биоорганическая химия