Нейрохимия, 2023, T. 40, № 4, стр. 331-337

Роль VEGF в ангиогенезе и моторном восстановлении после ишемического инсульта

К. С. Кучерова 1, Е. С. Королёва 1, В. М. Алифирова 1

1 ФГБОУ ВО “Сибирский государственный медицинский университет”
Томск, Россия

Поступила в редакцию 26.02.2023
После доработки 03.04.2023
Принята к публикации 04.04.2023

Аннотация

Научные исследования последних лет свидетельствуют о том, что ангиогенез и нейрогенез являются взаимосвязанными процессами, обуславливающими функциональный исход после ишемического инсульта. В данном обзоре литературы приведены современные данные о нейрососудистых взаимодействиях при ишемическом инсульте, описана роль семейства факторов роста эндотелия сосудов в регуляции ангио- и нейрогенеза, имеющих ведущее значение в нейронном выживании и нейропластичности. Авторами проведен поиск литературы о патофизиологической роли VEGF при острой ишемии головного мозга с использованием соответствующих ключевых слов в поисковых системах PubMed и Google Scholar, по базам данных Scopus, Web of Science, MedLine, The Cochrane Library, EMBASE, Global Health, CyberLeninka, eLibrary и др. Клинические исследования, посвященные оценке роли VEGF при ишемическом инсульте, в большинстве случаев основаны на животных моделях, и их результаты являются неоднозначными, что, определяется многогранностью его действия. VEGF является важным регулятором ангиогенеза, нейропротекции и нейрогенеза, однако доказано и его негативное влияние в виде увеличения проницаемости ГЭБ и как следствие отеку головного мозга, а также активации воспалительных процессов. Таким образом, необходимо дальнейшее изучение VEGF для определения его роли в функциональном восстановлении после ишемического инсульта.

Ключевые слова: ишемический инсульт, фактор роста эндотелия сосудов, ангиогенез, нейрогенез

Список литературы

  1. Скворцова В.И., Шетова И.М., Какорина Е.П., Камкин Е.Г., Бойко Е.Л., Алекян Б.Г., Иванова Г.Е., Шамалов Н.А., Дашьян В.Г., Крылов В.В. // Профилактическая медицина. 2018. Т. 21. № 1. С. 4–10.

  2. Khatib R., Arevalo Y.A., Berendsen M.A., Prabhakaran S., Huffman M.D. // Neuroepidemiology. 2018. V. 51. P. 104–112.

  3. GBD 2016 Stroke Collaborators. Global, regional, and national burden of stroke, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016 // Lancet Neurol. 2019. V. 18. P. 439–458.

  4. Moon S., Chang M.S., Koh S.H., Choi Y.K. // Int. J. Mol. Sci. 2021 V. 22. P. 8543.

  5. Schwab M.E., Strittmatter S.M. // Curr. Opin. Neurobiol. 2014. V. 27. P. 53–60.

  6. Mahar M., Cavalli V. // Nat. Rev. Neurosci. 2018. V. 19. P. 323–337.

  7. Tedeschi A., Bradke F. // Curr. Opin. Neurobiol. 2017. V. 42. P. 118–127.

  8. Jung E., Koh S.H., Yoo M., Choi Y.K. // Int. J. Mol. Sci. 2020. V. 21. P. 2273.

  9. Namiecinska M., Marciniak K., Nowak J.Z. // Postepy Hig. Med. Dosw. 2005. V. 59. P. 573–583.

  10. Gora-Kupilas K., Josko J. // Folia Neuropathol. 2005. V. 43. P. 31–39.

  11. Cao L., Jiao X., Zuzga D.S., Liu Y., Fong D.M., Young D., During M.J. // Nat. Genet. 2004. V. 36. P. 827–835.

  12. Dzietko M., Derugin N., Wendland M.F., Vexler Z.S., Ferriero D.M. // Transl. Stroke Res. 2013. V. 4. P. 189–200.

  13. Nishijima K., Ng Y.-S., Zhong L., Bradley J., Schubert W., Jo N., Akita J., Samuelsson S.J., Robinson G.S., Adamis A.P. // Am. J. Pathol. 2007. V. 171. P. 53–67.

  14. Ma Y., Zechariah A., Qu Y., Hermann D.M. // J. Neurosci. Res. 2012. V. 90. P. 1873–1882.

  15. He Y.Z., Lin B. // J. Clin. Orthopaed. 2012. V. 15. P. 569–573.

  16. Weis S.M., Cheresh D.A. // Nature. 2005. V. 437. P. 497–504.

  17. Zhang H.T., Zhang P., Jiang C.L., Li Y.L. // Chin. J. Diff. Complic. Cases. 2015. V. 14. P. 756–758.

  18. Marti H.J., Bernaudin M., Bellail A., Schoch H., Euler M., Petit E., Risau W. // Am. J. Pathol. 2000. V. 156. P. 965–976.

  19. Stowe A.M., Plautz E.J., Nguyen P., Frost S.B., Eisner-Janowicz I., Barbay S., Dancause N., Sensarma A., Taylor M.D., Zoubina E.V. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 2008. V. 28. P. 612–620.

  20. Guan W., Somanath P.R., Kozak A., Goc A., El-Remessy A.B., Ergul A., Johnson M.H., Alhusban A., Soliman S., Fagan S.C. // PLoS ONE. 2011. V. 6. P. 24551.

  21. Krum J.M., Khaibullina A. // Exp. Neurol. 2003. V. 181. P. 241–257.

  22. Zhang Z.G., Zhang L., Tsang W., Soltanian-Zadeh H., Morris D., Zhang R., Goussev A., Powers C., Yeich T., Chopp M. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 2002. V. 22. P. 379–392.

  23. Lee M.Y., Ju W.K., Cha J.H., Son B.C., Chun M.H., Kang J.K., Park C.K. // Neurosci. Lett. 1999. V. 265. P. 107–110.

  24. Zan L., Zhang X., Xi Y., Wu H., Song Y., Teng G., Li H., Qi J., Wang J. // Neuroscience. 2014. V. 262. P. 118–128.

  25. Thau-Zuchman O., Shohami E., Alexandrovich A.G., Leker R.R. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 2010. V. 30. P. 1008–1016.

  26. Manoonkitiwongsa P.S. // CNS Neurol. Disord. Drug Targets. 2011. V. 10. P. 215–234.

  27. Chen J., Zhang C., Jiang H., Li Y., Zhang L., Robin A., Katakowski M., Lu M., Chopp M. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 2005. V. 25. P. 281–290.

  28. Krum J.M., Mani N., Rosenstein J.M. // Neuroscience. 2002. V. 110. P. 589–604.

  29. Lee H.J., Kim K.S., Park I.H., Kim S.U. // PLoS ONE. 2007. V. 2. S. 156.

  30. Ruan G.X., Kazlauskas A. // EMBO J. 2012. V. 31. P. 1692–1703.

  31. Wu W., Duan Y., Ma G., Zhou G., Park-Windhol C., D’Amore P.A., Lei H. // Investig. Ophthalmol. Vis. Sci. 2017. V. 58. P. 6082–6090.

  32. Guix F.X., Uribesalgo I., Coma M., Munoz F.J. // Prog. Neurobiol. 2005. V. 76. P. 126–152.

  33. Geiseler S.J., Morland C. // Int. J. Mol. Sci. 2018. V. 19. P. 1362.

  34. Bauters C., Asahara T., Zheng L.P., Takeshita S., Bunting S., Ferrara N., Symes J.F., Isner J.M. // Circulation. 1995. V. 91. P. 2802–2809.

  35. Ku D.D., Zaleski J.K., Liu S., Brock T.A. // Am. J. Physiol. 1993. V. 265. P. 586–592.

  36. Willmot M., Gray L., Gibson C., Murphy S., Bath P.M. // Nitric Oxide. 2005. V. 12. P. 141–149.

  37. Huang Z., Huang P.L., Ma J., Meng W., Ayata C., Fishman M.C., Moskowitz M.A. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 1996. V. 16. P. 981–987.

  38. Salom J.B., Orti M., Centeno J.M., Torregrosa G., Alborch E. // Brain Res. 2000. V. 865. P. 149–156.

  39. Lee S.W., Kim W.J., Choi Y.K., Song H.S., Son M.J., Gelman I.H., Kim Y.J., Kim K.W. // Nat. Med. 2003. V. 9. P. 900–906.

  40. Bella A.J., Lin G., Tantiwongse K., Garcia M., Lin C.S., Brant W., Lue T.F. // Part I. J. Sex. Med. 2006. V. 3. P. 815–820.

  41. You T., Bi Y., Li J., Zhang M., Chen X., Zhang K., Li J. // Sci. Rep. 2017. V. 7. P. 41779.

  42. Greenberg D.A., Jin K. // Nature. 2005. V. 438. P. 954–959.

  43. Rosenstein J.M., Mani N., Khaibullina A., Krum J.M. // J. Neurosci. 2003. V. 23. P. 11036–11044.

  44. Jin K., Mao X.O., Greenberg D.A. // J. Neurobiol. 2006. V. 66. P. 236–242.

  45. Jin K.L., Mao X.O., Greenberg D.A. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2000. V. 97. P. 10242–10247.

  46. Svensson B., Peters M., Konig H.G., Poppe M., Levkau B., Rothermundt M., Arolt V., Kogel D., Prehn J.H. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 2002. V. 22. P. 1170–1175.

  47. Hayashi T., Abe K., Itoyama Y. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 1998. V. 18. P. 887–895.

  48. Bao W.L., Lu S.D., Wang H., Sun F.Y. // Zhongguo Yao Li Xue Bao. 1999. V. 20. P. 313–318

  49. Sorrells S.F., Paredes M.F., Cebrian-Silla A., Sandoval K., Qi D., Kelley K.W., James D., Mayer S., Chang J., Auguste K.I. // Nature. 2018. V. 555. P. 377–381.

  50. Ming G.-L., Song H. // Neuron. 2011. V. 70. P. 687–702.

  51. Ernst A., Frisén J. // PLoS Biol. 2015. V. 13. e1002045.

  52. Gage F.H. // J. Neurosci. 2002. V. 22. P. 612–613.

  53. Jin K., Wang X., Xie L., Mao X.O., Zhu W., Wang Y., Shen J., Mao Y., Banwait S., Greenberg D.A. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2006. V. 103. P. 13198–13202.

  54. Wang Y.Q., Cui H.R., Yang S.Z., Sun H.P., Qiu M.H., Feng X.Y., Sun F.Y. // Neurochem. Int. 2009. V. 55. P. 629–636.

  55. Wang Y., Jin K., Mao X.O., Xie L., Banwait S., Marti H.H., Greenberg D.A. // J. Neurosci. Res. 2007. V. 85. P. 740–747.

  56. Kirby E.D., Kuwahara A.A., Messer R.L., Wyss-Coray T. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2015. V. 112. P. 4128–4133.

  57. Li W.-L., Fraser J.L., Yu S.P., Zhu J., Jiang Y.-J., Wei L. // Exp. Brain Res. 2011. V. 214. P. 503.

  58. Schanzer A., Wachs F.P., Wilhelm D., Acker T., Cooper-Kuhn C., Beck H., Winkler J., Aigner L., Plate K.H., Kuhn H.G. // Brain Pathol. 2004. V. 14. P. 237–248.

  59. Matsuo R., Ago T., Kamouchi M., Kuroda J., Kuwashiro T., Hata J., Sugimori H., Fukuda K., Gotoh S., Makihara N. // BMC Neurol. 2013. V. 13. P. 32.

  60. Seidkhani-Nahal A., Khosravi A., Mirzaei A. // Neurol. Sci. 2021. P. 1811–1820.

  61. Lee S.C., Lee K.Y., Kim Y.J., Kim S.H., Koh S.H., Lee Y.J. // Eur. J. Neurol. 2010. V. 17(1). P. 45–51.

Дополнительные материалы отсутствуют.