Прикладная биохимия и микробиология, 2023, T. 59, № 4, стр. 337-354
Перспективные свойства Bacillus Thuringiensis и направления их использования для защиты растений
Р. М. Хайруллин 1, *, А. В. Сорокань 1, В. Ф. Габдрахманова 1, И. В. Максимов 1
1 Институт биохимии и генетики – обособленное структурное подразделение
Уфимского федерального исследовательского центра РАН
450054 Уфа, Россия
* E-mail: krm62@mail.ru
Поступила в редакцию 19.02.2023
После доработки 26.02.2023
Принята к публикации 01.03.2023
- EDN: QZCGCS
- DOI: 10.31857/S0555109923040074
Полные тексты статей выпуска доступны в ознакомительном режиме только авторизованным пользователям.
Аннотация
Одной из актуальных проблем защиты растений от вредителей и болезней является создание экологически безопасных препаратов, применение которых не сопровождалось бы резистентностью целевых объектов биоконтроля. Огромным потенциалом в этом отношении обладают микроорганизмы, среди которых наиболее перспективными являются эндофиты, заселяющие внутренние ткани растений без вреда для растительного организма. Среди таких микроорганизмов бактерии Bacillus вызывают особый интерес благодаря их широкому распространению в природе, безопасности многих видов для человека, относительной простоте производства препаратов на их основе. В обзоре рассмотрены свойства Bacillus thuringiensis: эндофитность, инсектицидность, антибиотическая активность, продукция регуляторов роста и мобилизация элементов питания растений, индукция устойчивости, а также возможность конструирования новых штаммов с примением методов генной инженерии.
Полные тексты статей выпуска доступны в ознакомительном режиме только авторизованным пользователям.
Список литературы
Ishiwata S. // Rept Assoc Seric. 1905. V. 160. P. 1–8.
Berliner E. // J. Applied Entomology. 1915. V. 2. № 1. P. 29–56.
Lord J.C. // J. Invertebrate Pathol. 2005. V. 89. № 1. P. 19–29.
Долженко Т.В. // Биология растений и садоводство: теория, инновации. 2021. № 3(160). С. 50–62.
Peterson J.A., Ode P.J., Oliveira-Hofman C., Harwood J.D. // Front. Plant Science. 2016. V. 7. Art.1794. https://doi.org/10.3389/fpls.2016.01794
Шеина Н.И., Буданова Е.В., Мялина Л.И., Сазонова Л.П., Колесникова В.В. // Токсикологический вестник. 2018. № 1(148). С. 35–37.
Priščepa L., Stankevičienė A., Sneškienė V. // Miestų želdynų formavimas. 2016. № 1(13). P. 315–322.
Lecadet M.-M., Frachon E., Cosmao Dumanoir V., Ripouteau H., Hamon S., Laurent P. et al. // J. Applied Microbiol. 1999. V. 86. P. 660–672.
Atsumi S., Mizuno E., Hara H., Nakanishi K., Kitami M., Miura N. et al. // Appl. Environ. Microbiol. 2005. V. 71. № 7. P. 3966–3977.
Flores A., Diaz-Zamora J.T., Orozco-Mosqueda M.D.C., Chávez A., de Los Santos-Villalobos S., Valencia-Cantero E. et al. // Biotech. 2020. V. 10. № 5. Art. 220. https://doi.org/10.1007/s13205-020-02209-1
Liu Y., Du J., Lai Q., Zeng R., Ye D., Xu J., Shao Z. // Int. J. Syst. Evol. Microbiol. 2017. V. 67. № 8. P. 2499–2508.
Carroll L.M., Cheng R.A., Wiedmann M., Kovac J. // Crit. Rev. Food. Sci. Nutr. 2022. V. 62. № 28. P. 7677–7702.
Muigg V., Cuénod A., Purushothaman S., Siegemund M., Wittwer M., Pflüger V., Schmidt K.M. // New Microbes. New Infect. 2022. V. 26. P. 49–50.
Wei S., Chelliah R., Park B.-J., Kim S.-H., Forghani F., Cho M.S. et al. // Front. Microbiol. 2019. V. 10. Art. 883. https://doi.org/10.3389/fmicb.2019.00883
Schoch C.L., Ciufo S., Domrachev M., Hotton C.L., Kannan S., Khovanskaya R., Leipe D. // Database (Oxford). 2020. V. 2020. Art. baaa062. https://doi.org/10.1093/database/baaa062
Rahman M.-M., Lim S.-J., Park Y.-C. // Animals. 2022. V. 12. Art. 979.
Martin P.A.W., Travers R.S. // Appl. Envir. Microbiol. 1989. V. 55. P. 2437–2442.
Elliot S.L., Sabelis M.W., Janssen A., van der Geest L.P.S., Beerling E.A.M. et al. // Ecology Letters. 2000. V. 3. P. 228–235.
Raymond B., Elliot S.L., Ellis R.J. // J. Invertebrate Pathol. 2008. V. 98. P. 307–313.
Li M., Shu C., Ke W., Li X., Yu Y., Guan X., Huang T. // Front. Microbiol. 2021. V. 12. Art. 676146.
Lin Y., Alstrup M., Pang J.K.Y., Maróti G., Er-Rafik M. Tourasse N. et al. // mSystems. 2021. V. 6. № 5. Art. e0086421. https://doi.org/10.1128/mSystems.00864-21
Smith R.A., Barry J.W. // J. Invertebr. Pathol. 1998. V. 71. № 3. P. 263–267.
Bizzarri M.F., Bishop A.H. // J. Invertebr. Pathol. 2007. V. 94. № 1. P. 38–47.
Perez K.J., Viana J.d.S., Lopes F.C., Pereira J.Q., dos Santos D.M., Oliveira J.S. et al. // Front. Microbiol. 2017. V. 8. Art. 61. https://doi.org/10.3389/fmicb.2017.00061
Takahashi H., Nakaho K., Ishihara T., Ando S., Wada T., Kanayama Y. et al. // Plant Cell Rep. 2014. V. 33. P. 99–110.
Bizzarri M.F., Bishop A.H. // Microb. Ecol. 2008. V. 56. № 1. P. 133–139.
Monnerat R.G., Soares C.M., Capdeville G., Jones G., Martins É.S., Praça L. et al. // Microb. Biotechnol. 2009. V. 2. № 4. P. 512–520.
Mundt J.O., Hinkle N.F. // Appl. Environ. Microbiol. 1976. V. 32. № 5. P. 694–698.
Subrahmanyan P., Reddy M.N., Rao A.S. // Seed Sci. Technol. 1983. V. 11. P. 267–272.
McInroy J.A., Kloepper J.W. // Plant and Soil. 1995. V. 173. P. 337–342.
Miguel P.S.B., Delvaux J.C., De Oliveira M.N.V., Monteiro L.C.P., Costa M.D., Totola M.R. et al. // Afr. J. Microbiol. Res. 2013. V. 7. № 7. P. 586–594.
Ma L., Cao Y.H., Cheng M.H., Huang Y., Mo M.H., Wang Y. et al. // Antonie Van Leeuwenhoek. 2013. V. 103. № 2. P. 299–312.
Souza A., Cruz J.C., Sousa N.R., Procópio A.R., Silva G.F. // Genet. Mol. Res. 2014. V. 13. № 4. P. 8661–8670.
Hong Z., Chen W., Rong X., Cai P., Tan W., Huang Q. // Chem. Geol. 2015. V. 416. P. 19–27.
Hernández-Pacheco C.E., Orozco-Mosqueda M.D.C., Flores A., Valencia-Cantero E., Santoyo G. // Curr. Res. Microb. Sci. 2021. V. 2. Art. 100028.
Sharma M., Mallubhotla S. // Front. Microbiol. 2022. V. 13. Art. 879386. https://doi.org/10.3389/fmicb.2022.879386
Manjunatha B.S., Paul S., Aggarwal C., Bandeppa S., Govindasamy V., Dukare A.S. et al. // Microb. Ecol. 2019. V. 77. P. 676–688.
Rocha F.Y.O., Negrisoli Júnior A.S., de Matos G.F., Gitahy P.M., Rossi C.N., Vidal M.S. et al. // Front. Microbiol. 2021. V.12. Art. 659965. https://doi.org/10.3389/fmicb.2021.659965
Pal G., Kumar K., Verma A., Verma S.K. // Microbiol Res. 2022. V. 255. Art. 126926. https://doi.org/10.1016/j.micres.2022.127201
Abedinzadeh M., Etesami H., Alikhani H.A. // Biotechnol. Rep. (Amst). 2019. V. 21. Art. e00305. https://doi.org/10.1016/j.btre.2019.e00305
Compant S., Mitter B., Colli-Mull J.G., Gangl H., Sessitsch A. // Microb Ecol. 2011. V. 62. P. 188–197.
Wahlang B., Sen S., Roy J.D. // Indian J. Appl. Pure Bio. 2022. V. 37. № 2. P. 438–448.
Tao A., Panga F., Huang S., Yu G., Li B., Wang T. // Biocontrol Science and Technology. 2014. V. 24. P. 901–924.
Seo D.J., Nguyen D.M., Song Y.S., Jung W.J. // J. Microbiol. Biotechnol. 2012. V. 22. № 3. P. 407–415.
Pleban S., Ingel F., Che I. // European J. Plant Pathol. 1995. V. 101. P. 665–672.
Thomas P., Shaik S.P. // Microb. Ecol. 2020. V. 79. № 4. P. 910–924.
García-Suárez R., Verduzco-Rosas L.A., Ibarra J.E. // FEMS Microbiol. Ecol. 2021. V. 97. № 7. Art. fiab080. https://doi.org/10.1093/femsec/fiab080
Praça L.B., Menezes Mendes Gomes A.C., Cabral G., Martins É.S., Sujii E.R., Monnerat R.G. // Bt Research. 2012. V. 3. № 3. P. 11–19.
Каменек Л.К., Сатарова Т.А., Каменек Д.В., Терпиловский М.А. // Сельскохозяйственная биол. 2011. № 1. С. 112–117.
Mirsam H., Suriani A.M., Azrai M., Efendi R., Muliadi A., Sembiring H. et al. // Heliyon. 2022. V. 8. № 12. Art. e11960. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2022.e11960
Goryluk L.A., Rekosz-Burlaga H., B£aszczyk M. // Polish J. Microbiol. 2009. V. 58. № 4. P. 355–361.
Etesami H., Alikhani H.A. // Eur. J. Plant Pathol. 2017. V. 147. P. 7–14.
Гришечкина С.Д. // Сельскохозяйственная биол. 2015. Т. 50. № 5. С. 685–693.
Glassner H., Zchori-Fein E., Compant S., Sessitsch A., Katzir N., Portnoy V. et al. // FEMS Microbiol. Ecol. 2015. V. 91. № 7. Art. fiv074. https://doi.org/10.1093/femsec/fiv074
Ouhaibi-Ben Abdeljalil N., Renault D., Gerbore J., Vallance J., Rey P., Daami-Remad M. // J. Microb. Biochem. Technol. 2016. V. 8. P. 110–119.
Zhou H., Ren Z.H., Zu X., Yu X.Y., Zhu H.J., Li X.J. et al. // Front. Microbiol. 2021. V. 12. Art. 684888. https://doi.org/10.3389/fmicb.2021.684888
Nisa S., Shoukat M., Bibi Y., Al Ayoubi S., Shah W., Masood S. et al. //Saudi J. Biol Sci. 2022. V. 29. № 1. P. 287–295.
Vinayarani G., Prakash H.S. // Plant Pathol. J. 2018. V. 34. № 3. P. 218–235. https://doi.org/10.5423/PPJ.OA.11.2017.0225
Kim P.I., Bai H., Chae H., Ching S., Kim Y., Park R. et al. // J. Appl. Microbiol. 2004. V. 97. P. 942–949.
Kamenyok L.K., Levina T.A., Teriokhin D.A., Minacheva L.D. // Biotechnology in Russia. 2005. № 1. P. 81–93.
Islam M.N., Ali M.S., Choi S.J., Hyun J.W., Baek K.H. // Plant Pathol. J. 2019. V. 35. № 5. P. 486–497.
Roy S., Yasmin S., Ghosh S., Bhattacharya S., Banerjee D. // Microbiol. Insights. 2016. V. 9. P. 1–7.
Lopes R.B.M., Costa L.E.O., Vanetti M.C.D., Araujo E.F., Queiroz M.V. // Curr Microbiol 2015. V. 71. P. 509–516.
Anandan K., Vittal R.R. // Microb. Pathog. 2019. V. 132. P. 230–242.
Hollensteiner J., Wemheuer F., Harting R., Kolarzyk A.M., Diaz Valerio S.M., Poehlein A. et al. // Front. Microbiol. 2017. V. 7. Art. 2171. https://doi.org/10.3389/fmicb.2016.02171
Fatima R., Mahmood T., Moosa A., Aslam M.N., Shakeel M.T., Maqsood A. et al. // Pest Manag. Sci. 2023. V. 79. № 1. P. 336–348.
Adeleke B.S., Ayangbenro A.S., Babalola O.O. // Plants (Basel). 2021. V. 10. № 9. Art. 1776.
Mercado V., Olmos J. // Probiotics & Antimicro. Prot. 2022. V. 14. P. 1151–1169.
Favret M.E., Youston A.A. // J. Invert. Pathol. 1989. V. 53. P. 206–216.
Cherif A., Rezgui W., Raddadi N., Daffonchio D., Boudabous A. // Microbiol Res. 2008. V. 163. № 6. P. 684–692.
Paik H.D., Bae S.S., Park S.H., Pan J.G. // J. Industrial Microbiol. Biotechnol. 1997. V. 19. P. 294–298.
Nazari M., Smith D.L. // Front. Plant Sci. 2020. V. 11. Art. 916. https://doi.org/10.3389/fpls.2020.00916
Lyu D., Backer R., Subramanian S., Smith D.L. // Front. Plant Sci. 2020. V. 11. Art. 634.
Martínez-Zavala S.A., Barboza-Pérez U.E., Hernández-Guzmán G., Bideshi D.K., Barboza-Corona J.E. // Front. Microbiol. 2020. V. 10. Art. 3032. https://doi.org/10.3389/fmicb.2019.03032
Aktuganov G.E., Safina V.R., Galimzianova N.F., Gilvanova E.A., Kuzmina L.Yu., Melentiev A.I. et al. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2022. V. 38. Art. 167. https://doi.org/10.1007/s11274-022-03359-5
Muhammad A., Nisa R.M., Aris T.W. // Research J. Microbiol. 2014. V. 9. P. 265–277.
Achari G.A., Ramesh R. // PNAS USA. India Sect. B Boil. Sci. 2018. V. 89. P. 585–593.
Tanuja R., Bisht S.C., Mishra P.K. // European J. Soil Biol. 2013. V. 56. P. 56–64.
Mishra P.K., Bisht S.C., Ruwari P., Subbanna A.R.N.S., Bisht J.K., Bhatt J.Ch. et al. // Ann. Microbiol. 2017. V. 67. P. 143–155.
Bai Y., Zhou X., Smith D.L. // Crop Science. 2003. V. 43. № 5. Art. 1774.https://doi.org/10.2135/cropsci2003.1774
Selvakumar G., Kundu S., Gupta A.D., Shouche Y.S., Gupta H.S. // Curr. Microbiol. 2008. V. 56. P. 134–139.
Laranjeira S.S., Alves I.G., Marques G. // Curr. Microbiol. 2022. V. 79. № 9. Art. 277. https://doi.org/10.1007/s00284-022-02942-1
Li Y., Wang C., Ge L., Hu C., Wu G., Sun Y., Song L. et al. // Plants (Basel). 2022. V. 11. № 9. Art. 1212. https://doi.org/10.1007/s00284-022-02942-1
Yung W.J., Mabood F., Souleimanov A., Park R.D., Smith D.L. // Microbiol. Res. 2008. V. 163. № 3. P. 345–349.
Djenane Z., Nateche F., Amziane M., Gomis-Cebolla J., El-Aichar F., Khorf H. et al. // Toxins (Basel). 2017. V. 9. № 4. Art. 139. https://doi.org/10.3390/toxins9040139
Belousova M.E., Malovichko Y.V., Shikov A.E., Nizhnikov A.A., Antonets K.S. // Toxins (Basel). 2021. V. 13. № 5. Art. 355. https://doi.org/10.3390/toxins13050355
Wang X., Xue Y., Han M., Bu Y., Liu C. // Chemosphere. 2014. V. 108. P. 258–264.
Chen Y., Pan L., Ren M., Li J., Guan X., Tao J. // GM Crops Food. 2022. V. 13. № 1. P. 1–14.
Sun C., Geng L., Wang M., Shao G., Liu Y., Shu C. et al. // Microbiology open. 2017. V. 6. № 1. Art. e00404. https://doi.org/10.1016/j.jip.2015.02.005
Yang S., Liu X., Xu X., Sun H., Li F., Hao C. et al. // Plants (Basel). 2022. V. 11. № 17. Art. 2218. https://doi.org/10.3390/plants11172218
Kırtel O., Versluys M., Van den Ende W., Öner E.T. // Quorum Sensing. Molecular Mechanism and Biotechnological Application. 2019. / Ed. G. Tommonaro. Chap: Academic Press, 2019. P. 127–149.
Park S.J., Park S.Y., Ryu C.M., Park S.H., Lee J.K. // J. Microbiol. Biotechnol. 2008. V. 18. № 9. P. 1518–1521.
Cho H.S., Park S.Y., Ryu C.M., Kim J.F., Kim J.G., Park S.H. // FEMS Microbiol. Ecol. 2007. V. 60. P. 14–23.
Kumar A., Singh R., Yadav A., Giri D.D., Singh P.K., Pandey K.D. // Biotech. 2016. V. 6. № 1. Art. 60.https://doi.org/10.1007/s13205-016-0393-y
Batista B.D., Dourado M.N., Figueredo E.F., Hortencio R.O., Marques J.P.R., Piotto F.A. et al. // Arch. Microbiol. 2021. V. 203. № 7. P. 3869–3882.
Armada E., Probanza A., Roldán A., Azcón R. // J. Plant Physiol. 2016. V. 192. P. 1–12.
Ali M.M., Vora D. // Int. Res. J. Envir. Sci. 2014. V. 3. № 9. P. 27–31.
Ismail M.A., Amin M.A., Eid A.M., Hassan S.E., Mahgoub H.A.M., Lashin I. et al. // Cells. 2021. V. 10. № 5. Art. 1059.https://doi.org/10.3390/cells10051059
Vyas P., Kaur R. // J. Soil Sci. Plant Nutr. 2019. V. 19. P. 290–298.
Ahumada G.D., Gómez-Álvarez E.M., Dell’Acqua M., Bertani I., Venturi V., Perata P. et al. // Front. Plant Sci. 2022. V. 13. Art. 908349. https://doi.org/10.3389/fpls.2022.908349
Figueredo E.F., Cruz T.A.D., Almeida J.R., Batista B.D., Marcon J., Andrade P.A.M. et al. // Microbiol. Res. 2023. V. 266. Art. 127218.https://doi.org/10.1016/j.micres.2022.127218
Vidal-Quist J.C., Rogers H.J., Mahenthiralingam E., Berry C. // FEMS Microbiol. Ecol. 2013. V. 86. P. 474–489.
Azizoglu U. // Curr. Microbiol. 2019. V. 76. P. 1379–1385.
Sharma N., Saharan B.S. // Microbiol. Res. J. Int. 2016. V. 16. P. 1–10.
Dubey A., Saiyam D., Kumar A., Hashem A., Abd_Allah E.F., Khan M.L. // Int. J. Environ. Res. Public Health. 2021. V. 18. Art. 931. https://doi.org/10.3390/ijerph18030931
Ali B., Hafeez A., Ahmad S., Javed M.A., Sumaira, Afridi M.S. et al. // Front. Plant Sci. 2022. V. 13. Art. 921668. https://doi.org/10.3389/fpls.2022.921668
de Almeida J.R., Bonatelli M.L., Batista B.D., Teixeira-Silva N.S., Mondin M., Dos Santos R.C. et al. // Environ. Microbiol. Rep. 2021. V. 13. № 6. P. 812–821.
Chaouachi M., Marzouk T., Jallouli S., Elkahoui S., Gentzbittel L., Ben C. et al. // Postharvest Biol. Technol. 2021. V. 172. Art. 111389.https://doi.org/10.1016/j.postharvbio.2020.111389
Huang C.J., Tsay J.F., Chang S.Y., Yang H.P., Wu W.S., Chen C.Y. // Pest Manag. Sci. 2012. V. 68. № 9. Art. 1306–10. https://doi.org/10.1002/ps.3301
Timmusk S., Abd El-Daim I.A., Copolovici L., Tanilas T., Kännaste A., Behers L. et al. // PLoS One. 2014. V. 9. № 5. Art. e96086. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0096086
Vardharajula S., Ali S.Z., Grover M., Reddy G., Bandi V. // J. Plant Interactions. 2011. V. 6. № 1. P. 1–14.
Babu A.G., Kim J.-D., Oh B.-T. // J. Hazardous Materials. 2013. V. 250–251. P. 477–483.
Dolphen R., Thiravetyan P. // Chemosphere. 2019. V. 223. P. 448–454.
Akhtar N., Ilyas N., Yasmin H., Sayyed R.Z., Hasnain Z., Elsayed E.A. et al. // Molecules. 2021. V. 26. Art. 1569. https://doi.org/10.3390/molecules26061569
Huang H., Zhao Y., Fan L., Jin Q., Yang G., Xu Z. // Chemosphere. 2020. V. 260. Art. 127614. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2020.127614
Shah A.A., Bibi F., Hussain I., Yasin N.A., Akram W., Tahir M.S. et al. // Plants (Basel). 2020. V. 9. № 11. Art. 1512. https://doi.org/10.3390/plants9111512
Zheng L.P., Zou T., Ma Y.J., Wang J.W., Zhang Y.Q. // Molecules. 2021. V. 21. № 2. Art. 174. https://doi.org/10.3390/molecules21020174
Autarmat S., Treesubsuntorn C., Thiravetyan P. // Envir. Exp. Botany. 2022. V. 194. Art. 104761. https://doi.org/10.1016/j.envexpbot.2021.104761
Khaksar G., Treesubsuntorn C., Thiravetyan P. // Environ. Exp. Bot. 2016. V. 126. P. 10–20.
Daudzai Z., Treesubsuntorn C., Thiravetyan P. // Ecotoxicology and Environmental Safety. 2018. V. 164. P. 50–60.
Suyamud B., Thiravetyan P., Panyapinyopol B., Inthorn D. // Ecotoxicology and Environmental Safety. 2018. V. 157. P. 318–326.
Fan J., Yang G., Zhao H., Shi G., Geng Y., Hou T. et al. // J. Gen. Appl. Microbiol. 2012. V. 58. № 4. P. 263–271.
Sunkar S., Nachiyar C.V. // Asian Pac. J. Trop. Biomed. 2012. V. 2. № 12. P. 953–959.
Sayed A.M.M., Kim S., Behle R.W. // Biocontrol Sci. and Technol. 2017. V. 27. P. 1308–1326
Khan M.A., Asaf S., Khan A.L., Jan R., Kang S.M., Kim K.M. et al. // BMC Microbiol 2020. V. 20. Art. 175. https://doi.org/10.1186/s12866-020-01822-7
Araújo R.C., Rodrigues F.A., Nadal M.C., Ribeiro M.S., Antônio C.A.C., Rodrigues V.A. et al. // Microbiol. Res. 2021. V. 248. Art. 126750. https://doi.org/10.1016/j.micres.2021.126750
Damodaran T., Rai R.B., Jha S.K., Kannan R., Pandey B.K., Sah Vijayalaxmi et al. // J. Plant Interactions. 2014. V. 9. № 1. P. 577–584.
Schnepf E., Crickmore N., Van Rie J., Lereclus D., Baum J., Feitelson J. et al. // Microbiol. Mol. Biol. Rev. 1998. V. 62. P. 775–806.
Chakrabarty S., Chakraborty P., Islam T., Islam A.K.M.A., Datta J., Bhattacharjee T. et al. In: Bacilli and Agrobiotechnology. / Eds. M.T. Islam, M. Rahman, P. Pandey, C.K. Jha, A. Aeron. Cham: Springer, 2022. 397 p.
Crickmore N., Berry C., Panneerselvam S., Mishra R., Connor T.R., Bonning B.C. // J. Invertebr. Pathol. 2020. Art. 107438. https://doi.org/10.1016/j.jip.2020.107438
Palma L., Muñoz D., Berry C., Murillo J., Caballero P. // Toxins (Basel). 2014. V. 6. № 12. P. 3296–3325.
Chattopadhyay P., Banerjee G. // Biotech. 2018. V. 8. № 4. Art. 201.https://doi.org/10.1007/s13205-018-1223-1
Liu X., Ruan L., Peng D., Li L., Sun M., Yu Z. // Toxins. 2014. V. 6. P. 2229–2238.
Soonsanga S., Luxananil P., Promdonkoy B. // Biotechnol. Lett. 2020. V. 42. № 4. P. 625–632.
Hu H.J., Chen Y.L., Wang Y.F., Tang Y.Y., Chen S.L., Yan S.Z. // Plant Disease. 2017. V. 101. № 3. P. 448–455.
Maulidia V., Soesanto L., Syamsuddin, Khairan K., Hamaguchi T., Hasegawa K. et al. // Biodiversitas. 2020. V. 21. P. 5270–5275.
Liang Z., Ali Q., Wang Y., Mu G., Kan X., Ren Y. et al. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 23. № 15. Art. 8189.https://doi.org/10.3390/ijms23158189
Aballay E., Prodan S., Correa P., Allende J. // Crop Protect. 2020. V. 131. Art. 105103.https://doi.org/10.3390/ijms23158189
Yu Z., Xiong J., Zhou Q., Luo H., Hu S., Xia L. et al. // J. Invertebr. Pathol. 2015. V. 125. P. 73–80.
Huang T., Lin Q., Qian X., Zheng Y., Yao J., Wu H. et al. // Phytopathology. 2018. V. 108. P. 44–51.
Schnepf H.E., Whiteley H.R. // PNAS. USA. 1981. V. 78. № 5. P. 2893–2897.
Peng Q., Yu Q., Song F. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2019. V. 103. № 4. P. 1617–1626.
Zhou X.Y., Li H., Liu Y.M., Hao J.Ch., Liu H.F., Lu X.Z. // Adsorption Sci. Technol. 2018. V. 36(5–6). P. 1233–1245.
Reinders J.D., Reinders E.E., Robinson E.A., Moar W.J., Price P.A., Head G.P. et al. // PLoS One. 2022. V. 17. № 5. Art. e0268902. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0268902
Maghari B.M., Ardekani A.M. // J. Med. Biotechnol. 2011. V. 3. № 3. P. 109–117.
Jost P., Shurley D., Culpepper S., Roberts P., Nichols R., Reeves J. et al. // Agron. J. 2008. V. 100. № 1. P. 42–51.
Tabashnik B.E., Carrière Y. // J. Econ. Entomol. 2020. V. 113. № 2. P. 553–561.
Ni M., Ma W., Wang X., Gao M., Dai Y., Wei X. et al. // Plant Biotechnol. J. 2017. V. 15. P. 1204–1213.
de Maagd R.A., van der Klei H., Bakker P.L., Stiekema W.J., Bosch D. // Appl. Environ. Microbiol. 1996. V. 62. P. 1537–1543.
Pardo-Lopez L., Mudoz-Garay C., Porta H. // Peptides. 2009. V. 30. № 3. P. 589–595.
Wu D., Aronson A.I. // J. Biol. Chem. 1992. V. 267. P. 2311–2327.
Rajamohan F., Alzate O., Cotrill J.A., Curtiss A., Dean D.H. // PNAS. USA. 1996. V. 93. P. 14338–14343.
Jamoussi K., Sellami S., Abdelkefi-Mesrati L., Givaudan A., Jaoua S. // Mol. Biotechnol. 2009. V. 43. № 2. P. 97–103.
Tounsi S., Aoun A.E., Blight M., Rebaî A., Jaoua S. // J. Invertebr. Pathol. 2006. V. 91. № 2. P. 131–135.
Yan F., Cheng X., Ding X., Yao T., Chen H., Li W. et al. // Curr. Microbiol. 2014. V. 68. P. 604–609.
Sun Y., Fu Z., He X., Yuan C., Ding X., Xia L. // J. Invertebr. Pathol. 2016. V. 135. P. 60–62.
Gawron-Burke C., Baum J.A. // Genet. Eng. (N.Y.). 1991. V. 13. P. 237–263.
Azizoglu U., Jouzani G.S., Yilmaz N., Baz E., Ozkok D. // Sci. Total Environ. 2020. V. 734. Art. 139169. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.139169
Wozniak C.A., McClung G., Gagliardi J., Degal M., Matthews K. In: Regulation of Agricultural Biotechnology: The United States and Canada. Chapter 4. Eds. C.A.Wozniak, A. McHughen. US Government. 2012. P. 57.
Hernandez-Rodriguez C.S., de Escudero I.R., Asensio A.C., Ferre J., Caballero P. // Biological Control. 2013. V. 66. P. 159–165.
Saleem F., Shakoori A.R. // Toxins (Basel). 2017. V. 9. № 11. Art. 358.
Roh J.Y., Kim Y.S., Wang Y., Liu Q., Tao X., Xu H.G. et al. // J. Asia-Pacific Entomology. 2010. V. 13. № 1. P. 61–64.
Nambiar P.T.C., MaS W., Aiyer V.N. // Appl. Environ. Microbio1. 1990. V. 56. P. 2866–2869.
Skøt L., Harrison S.P., Nath A., Mytton L.R., Clifford B.C. // Plant and Soil. 1990. V. 127. P. 285–295.
Obukowicz M.G., Perlak F.J., Kusano K. K., Mayer E.J., Watrud L.S. // Gene. 1986. V. 45. P. 327–331.
Li Y., Wu Ch., Xing Zh., Gao B., Zhang L. // Biotechnology & Biotechnological Equipment. 2017. V. 31. № 6. P. 1167–1172.
Maksimov I.V., Blagova D.K., Veselova S.V., Sorokan A.V., Burkhanova G.F., Cherepanova E.A. et al. // Biological Control. 2020. V. 144. Art. 104242. https://doi.org/10.1016/j.biocontrol.2020.104242
Sorokan A., Benkovskaya G., Burkhanova G., Blagova D., Maksimov I. // Plants. 2020. V. 9. Art. 1115. https://doi.org/10.3390/plants9091115
Price D.R., Gatehouse J.A. // Trends in Biotechnol. 2008. V. 26. № 7. P. 393–400.
Gong L., Kang Sh., Zhou J., Sun D., Guo L., Qin J. et al. // Toxins (Basel). 2020. V. 12(2). P. 76. https://doi.org/10.3390/toxins12020076
Park M.G., Kim W.J., Choi J.Y., Kim J.H., Park D.H., Kim J.Y. et al. // Pest Manag. Sci. 2020. V. 76. P. 1699–1704.
Jiang Y.X., Chen J.Z., Li M.W., Zha B.H., Huang P.R., Chu X.M. et al. // Int. J. Mol. Sci. 2021. V. 23. № 1. Art. 444. https://doi.org/10.3390/ijms23010444
Azizoglu U., Yilmaz N., Simsek O., Ibal J.C., Tagele S.B., Shin J.-H. // Biotech. 2021. V. 11. Art. 382. https://doi.org/10.1007/s13205-021-02941-2
Дополнительные материалы отсутствуют.
Инструменты
Прикладная биохимия и микробиология